Kunstkamera Museum, St. Petersburg, inv. 595-4, 18e eeuw – 19e eeuw, Koninkrijk Benin
We zijn blij de unieke Afrikaanse kunstvoorwerpen, uit de collectie van het Museum voor Antropologie en Etnografie (Kunstkamera), te mogen aanbieden op onze website
Dit gebeurt in samenwerking met OBJET.art, dat multimediapresentaties heeft verzorgd voor een nieuw niveau van diepgaand onderzoek.
Het beeldhouwwerk van de koningin-moeder
Het beeldhouwwerk van de koningin-moeder behoort tot de groep van 33 voorwerpen die bekend staan als de Benin-bronzen en die in 1900 aan het museum werden geschonken door professor Hans Meyer, een uitgever, beschermheer van de kunsten, gerenommeerd geograaf en reiziger die Oost-Afrika verkende en maakte de eerste gedocumenteerde beklimming van de Kilimanjaro. Meyer zelf heeft Benin nooit bezocht; de collectie werd samengesteld door aankopen bij particulieren of antiekbedrijven.
Veel Europeanen hebben met bewondering geschreven over de schoonheid van de hoofdstad van Benin en de luxe van de paleisversieringen. In zijn boek Naukeurige Beschrijvinge der Afrikaensche Gewesten (Beschrijving van Afrika) uit 1668, gepubliceerd in Amsterdam, merkt de Nederlandse arts en reiziger Olfert Dapper (1636–1689) op: “Het paleis van de koning was net zo groots als de stad Harlem en omgeven door een bijzondere muur, behalve die rond de stad. Het paleis bevat vele prachtige gebouwen en prachtige lange pleinen, bijna net zo groots als de Amsterdamse beurs. Deze galerijen rusten op hoge pilaren, van boven tot onder bedekt met gegoten bronzen beelden die militaire heldendaden en veldslagen uitbeelden.”
Het enige vrouwelijke bronzen hoofd van de koningin-moeder Iyoba in de collectie van de Kunstkamera dateert uit de 18e tot 19e eeuw. De titel en cultus van Iyoba werden in het begin van de 16e eeuw in Benin opgericht ter ere van Idia, de moeder van Oba Esigie. Na de dood van haar gemalin, Oba Ozolua, hielp Idia, die over diplomatiek talent en magische krachten beschikte, haar zoon Esigie om de macht te behouden in de interne strijd. Vervolgens omvatten de eervolle taken van de Iyoba, de moeder van de eerstgeborene, onder meer het opvoeden van de troonopvolger. Na zijn troonsbestijging werd ze gezien als een garant voor het welzijn van de heerser, en dus voor het welzijn van het hele land. Bij openbare ceremonies droeg de oba een ivoren hanger met de afbeelding van de Iyoba als teken dat ze kwade krachten van hemzelf en zijn hele staat verdreef. De positie van de Iyoba was uitzonderlijk: ze had haar eigen paleis en ze had het recht om hofgieterijen en beeldhouwers opdracht te geven om cultus- en luxevoorwerpen van brons en ivoor te laten vervaardigen. De hoofden werden gemaakt met behulp van de zogenaamde verloren wastechniek, waarbij klei wordt bedekt met was en in de gewenste vorm wordt gevormd voordat het wordt verwarmd. Terwijl de was wegsmelt, wordt er een metaallegering in de holte gegoten. Meestal wordt dit Benin-brons genoemd, maar het lijkt meer op messing.
De bronzen hoofden van de koningin-moeders werden op paleisaltaren gemonteerd. De afbeelding van de Iyoba is te herkennen aan de speciaal gestileerde kroon: een hoge kegelvormige hoofdtooi van mesh geweven van koraalkralen. Het waren geen realistische portretten, maar eerder symbolische iconen bedoeld om het naturalisme te idealiseren.
Anna Siim
Museum voor Antropologie en Etnografie van de Russische Academie van Wetenschappen (Kunstkamera)
Veel Europeanen hebben met bewondering geschreven over de schoonheid van de hoofdstad van Benin en de luxe van de paleisversieringen. In zijn boek Naukeurige Beschrijvinge der Afrikaensche Gewesten (Beschrijving van Afrika) uit 1668, gepubliceerd in Amsterdam, merkt de Nederlandse arts en reiziger Olfert Dapper (1636–1689) op: “Het paleis van de koning was net zo groots als de stad Harlem en omgeven door een bijzondere muur, behalve die rond de stad. Het paleis bevat vele prachtige gebouwen en prachtige lange pleinen, bijna net zo groots als de Amsterdamse beurs. Deze galerijen rusten op hoge pilaren, van boven tot onder bedekt met gegoten bronzen beelden die militaire heldendaden en veldslagen uitbeelden.”
Het enige vrouwelijke bronzen hoofd van de koningin-moeder Iyoba in de collectie van de Kunstkamera dateert uit de 18e tot 19e eeuw. De titel en cultus van Iyoba werden in het begin van de 16e eeuw in Benin opgericht ter ere van Idia, de moeder van Oba Esigie. Na de dood van haar gemalin, Oba Ozolua, hielp Idia, die over diplomatiek talent en magische krachten beschikte, haar zoon Esigie om de macht te behouden in de interne strijd. Vervolgens omvatten de eervolle taken van de Iyoba, de moeder van de eerstgeborene, onder meer het opvoeden van de troonopvolger. Na zijn troonsbestijging werd ze gezien als een garant voor het welzijn van de heerser, en dus voor het welzijn van het hele land. Bij openbare ceremonies droeg de oba een ivoren hanger met de afbeelding van de Iyoba als teken dat ze kwade krachten van hemzelf en zijn hele staat verdreef. De positie van de Iyoba was uitzonderlijk: ze had haar eigen paleis en ze had het recht om hofgieterijen en beeldhouwers opdracht te geven om cultus- en luxevoorwerpen van brons en ivoor te laten vervaardigen. De hoofden werden gemaakt met behulp van de zogenaamde verloren wastechniek, waarbij klei wordt bedekt met was en in de gewenste vorm wordt gevormd voordat het wordt verwarmd. Terwijl de was wegsmelt, wordt er een metaallegering in de holte gegoten. Meestal wordt dit Benin-brons genoemd, maar het lijkt meer op messing.
De bronzen hoofden van de koningin-moeders werden op paleisaltaren gemonteerd. De afbeelding van de Iyoba is te herkennen aan de speciaal gestileerde kroon: een hoge kegelvormige hoofdtooi van mesh geweven van koraalkralen. Het waren geen realistische portretten, maar eerder symbolische iconen bedoeld om het naturalisme te idealiseren.
Anna Siim
Museum voor Antropologie en Etnografie van de Russische Academie van Wetenschappen (Kunstkamera)
met dank aan Object.art
