Auteur: dr. Pieter van den Hombergh
–
In eerste instantie werd ik vooral aangetrokken door hun enorme collectie van Benin bronzen. Indrukwekkend, zo’n enorme culturele rijkdom, geroofd tijdens de befaamde strafexpeditie in 1897. Mogelijk was dit hun kans om in afwachting van eventuele teruggave deze schat nog eenmaal te tonen. Die informatie ontbrak. Ook ontbrak een uitgebreide provenance. “Donatie door Lehman” maakt niet duidelijk of het beeld ooit deel uit maakte van de rooftocht in 1897. Voor 1897 werd zeker ook al gehandeld in Benin Bronzen.
Je zou dat willen weten. Zo is de Benin-collectie in Hamburg nu in permanente bruikleen, wat best een mooie constructie is. Nigeria wil ook niet alles terug.
Als je bedenkt dat op veel plekken in de wereld even grote collecties Benin bronzen als in Boston staan (Berlijn, Londen, Parijs, Hamburg, etc.) dan daagt je de enormiteit van deze kunstschat en dus ook van de roof.
Nu het allemaal keurig is gedocumenteerd is, kan dat ook prima. Over het ‘hoe’ is nog wel een en ander te zeggen.
–
Foto 1.
Ruiterbeeld Brons; Benin
Schenking Lehman
–
–
Ik heb me beperkt tot de afdeling “Africa” van het enorme museum. Niet zo logisch want in America wil je zeker ook “native art” zien. Maar van “Indian art” weet ik te weinig. Dit Indian Lakota (Sioux) kinderjurkje uit 1910 vond ik interessant vanwege het kralenwerk, dat me sterk deed denken aan de Yoruba en Ndebele kralentechnieken.
Dat verband bestaat misschien niet; althans ChatGPT ontkende apert enig verband. Toch lijkt mij beïnvloeding niet ondenkbaar omdat er al eeuwen geleden slavenhandel was en dus ook mogelijk overdracht van technieken via kralenwerken. Mijn vriend en historicus Dana Robinson bevestigde dit.
–
Foto 2.
Indian Lakota (Sioux) kinderjurkje. 1910.
–
–
De vaste Africa collectie was interessant en bevatte veel indrukwekkende en grote stukken.
Ik wil beginnen met dit bijzonder smeedijzeren altaar. Hiervan is de maker bekend: Akati Akpele Kendo, the master of the Long horned ram( 1858-1889). Nog zo’n staf van hem staat in het museum van Orleans. (zie AHDRC: ao-0111915-001 resp. ao-0111920-001)
Ze hadden een functie als een schrijnstuk voor de nagedachtenis van doden. Het komt uit de havenstad Quidah, waar al vroeg veel handel was.
Je zou het een Colon kunnen noemen, want er zit een Engelse gentleman met hoge hoed en een Chippendale stoel aan een tafel met glascontainers en ernaast een kruis.
Het integreert zo heel creatief Europese en andere cultuur elementen in hun tradities.
Het lijkt me ook niet ondenkbaar dat het gesmeed is voor die markt.
Foto 3. Altaar (Asen) Fon, Benin. Laat 19e, begin 20e eeuw. ong. 1.60 cm
–
–
Bij initiatierites van het Senufo Poro-genootschap droeg een man dit beeld op zijn hoofd. De neushoorn-vogel zou de doden naar het hiernamaals vliegen.
De Kota zetten zo’n reliekfiguur op een maandje met daarin de resten van de dode. Zo lijkt het net een mensenfiguur. Zo’n grote Kota heb ik nog nooit gezien.
–
Foto 4.
Een grote houten; Senufo neushoorn-vogel opzetmasker (Kporopyan (Porpianong)) begin 20e eeuw. ong. 2 m.
AHDRC: ao-0072588-001
–
–
Foto 5.
Bronzen Kota reliek figuur
Gabon (Mbulu Ngulu),
eind 19e begin 20e eeuw.
Lengte ongeveer 70 cm.
–
Reliekschrijnbeelden staan op mande en dienen dan als bewaarplaatsen voor heilige of spirituele objecten, zoals overblijfselen van voorouders
—
Foto 6.
Een Nkisi Nkondi (Krachtfiguur) van de Bakongo stam
(eind 19e, begin 20e eeuw).
–
Deze beelden dienden als spirituele instrumenten om verbinding te maken met geesten, bescherming te bieden, conflicten op te lossen, en de gemeenschap te beschermen tegen kwaad.
–
–
Foto 7.
Een groot Lega masker (Idimu), begin / midden 20e eeuw. Het heeft een functie in het Bwami genootschap.
Het komt oorspornkelijk uit Tervuren en is via Khepri van Rijn de vader van Guy Van Rijn verworven.
AHDRC: ao-0026994-001
Tijdens initiatieriten en ceremonies worden de maskers getoond en besproken om kennis en waarden van de gemeenschap over te dragen
–
De collectie stamt uit de erfenis van William E. en Bertha L. Teel. Die provenance is geen garantie voor de originaliteit van de stukken, zo schrijft ook de curator. Ik had twijfels over het ceremonieel gebruik ooit van vooral de Kota, het smeedijzeren altaarstuk en eigenlijk ook de Senufo neushoornvogel . Waren die toch niet gemaakt in opdracht of voor de verkoop destijds. Maar het waren stuk voor stuk esthetische objecten en verder waren ze groot. Zou het toch iets Amerikaans zijn om “Big bigger biggest” te willen?
Maar wat een fantastisch museum was het met onwaarschijnlijk veel oude Hollandse meesters, die pas zijn gedoneerd door 2 mecenas echtparen. Indrukwekkend.
–
Bronnen:
- Boston of Museum of fine arts: https://www.mfa.org/collections/africa-and-oceania
- Database AHDRC van Guy Van Rijn (voor TAC-leden bereikbaar) https://tribalartcommunity.com/forum/database-ahdrc-voor-leden/