Pieter van den Hombergh ontdekte min of meer bij toeval twee figuren van de Nyamwezi, een volk in centraal-oost Tanzania. Hij heeft deze voorouderfiguren verworven op een veiling. Zijn ervaringen als tropenarts in Tanzania en Kenia geven een bijzondere betekenis aan deze aankoop.
Figuur links: h 139 cm, rechts h 152 cm.
Vorig jaar kocht ik bij veilinghuis Zadelhoff voor 25 euro twee houten sculpturen van Afrikaanse mannen (één arm defect). Ik had door tijdgebrek geboden zonder te gaan kijken. Het was duidelijk geen paartje en de ontbrekende arm maakte het veilinglot minder aantrekkelijk. Maar de associatie met beelden van Alberto Giacometti deden mij er toch op bieden. En ja, ze werden aan mij toegeslagen. Toen ik ze ging ophalen werd ik erg enthousiast. Beide figuren hadden een prachtig maar verschillend patine en de hoofden waren ook erg verschillend. (zie foto’s hieronder).
Het waren voorouderbeelden van de Nyamwezi (mensen van de maan of uit het westen). De Nyamwezi wonen in een groot gebied in het westen van Tanzania,onder het Victoria meer tot aan Tabora. Ook de Sukuma, Kimbu, Konongo, en Sumbwa maken deel uit van de Nyamwezi sprekende volken. Men spreekt ook over chef staven, maar of de chefs deze in een ceremonie inzetten is niet bekend. Het Linker beeld is het fraaist en helemaal intact met een diepbruin, glanzend patine. Het rechter beeld is lichter en de rechter onderarm is gerestaureerd. Het hoofd van het beeld zonder onderarm vertoonde voor mij typisch Sukuma-kenmerken en heeft kleine gele kraaltjes als ogen.
Zelf heb ik in 1976 bij de Sukuma stam, die onder de Nyamwezi vallen gewerkt als tropenarts in Sengerema, Tanzania. Destijds ben ik naar het Sukuma museum in het Bujora Cultural Centre in Kisesa, Mwanza, Tanzania . geweest om te kijken naar sculpturen. Die waren er nauwelijks. Ook heb ik in die 5 maanden daar nooit een Sukuma sculptuur gezien anders dan gewoon Toeristensnijwerk. Toen ik dat zei tegen Italiaander op de Prinsengracht, sleepte die zo 7 Sukuma beelden tevoorschijn met allemaal een typerende stijl, zoals ook het kopje van mijn beeld. Ik sta nog steeds voor een raadsel.
Maar goed, dit Nyamwezi beeld had een Sukuma kop en dat was een match.
Het linkse beeld heeft een fraaier gesneden hoofd en is ook voor de rest uitzonderlijk zorgvuldig gesneden. De knieën en ellebogen verraden een subtiele zorgvuldige snijkunst. (zie foto’s hierboven).
De beelden onderscheiden zich van de frequent op veilingen en galeries aangeboden tweeling beelden met twee piepkleine holle kraaltjes als ogen, die eigenlijk altijd evident minder mooi gesneden waren.
Toen ik onder de sokkel keek stond daar in jaren zestig schrift “Nyamwezi voorouderbeeld f 2800,-. Had nou niemand bij de veiling hiernaar gekeken? En was die prijs toen voor beide beelden? Ik heb de inbrenger niet kunnen achterhalen.
Wat verbazing wekt is dat over de specifieke gebruiken bij voorouderverering en de rol die deze sculpturen daarbij spelen van zo’n belangrijke bevolkingsgroep in Tanzania, zo weinig te vinden is.
Overal kom je dezelfde informatie tegen, die bestaat uit de beschrijving van het object en algemene info over de stam. Dat was voor mij de grootste les.
Hopelijk komen op dit verhaal reacties.
Pieter van den Hombergh / P.hombergh@gmail.com