De veiling
Een poosje geleden kreeg ik per e-mail een foto toegestuurd van een veilinglot dat een lid van de Tribal Art Community onlangs had verworven, met de vraag waar de afgebeelde kralen vandaan kwamen en hoe ze gebruikt waren. Hij vertelde dat bij het lot een korte provenance van de toenmalige eigenaar zat. Daarin werd vermeld dat het lot verzameld was in Abidjan tussen 1890 en 1920 door de grootvader van de eigenaar; deze was directeur van een drukkerij in Bingerville (de voormalige hoofdstad in de buurt van Abidjan).
De gesokkelde exemplaren
Het blijken op lage temperatuur gebakken kleikralen, gedecoreerd met kleislib of verf, de meesten op een stokje. Dit kunnen bijna niets anders dan spindels/spintollen zijn.
Spinnen en weven
De grote kralen met stokjes, spindels, spintollen of spinkralen genoemd, werden door vrouwen gebruikt om katoendraad te spinnen. In één hand hield men een pluk, van vuil ontdane en gekaarde katoenvezels. Met de andere hand werd met de draaiende spintol dat plukje katoen tot een draad gesponnen. Als een stuk draad stevig en lang genoeg was, werd hij om het stokje van de spindel gewonden en werd het volgende stuk draad gesponnen. Sommige spinsters lieten de spindel tollen op een aardewerk potscherf of een stuk kalebas.
Traditioneel werd de zo gesponnen draad door mannen geweven op een smal weefgetouw. De ongeveer 7 tot 14 cm brede stroken geweven katoen werden met de hand aan elkaar genaaid tot grote doeken die daarna, vaak met indigo, blauw geverfd werden.
Vergelijken
In mijn als referentie bedoelde kralencollectie kwam ik enkele kralen tegen die een gelijkenis vertoonden met het gewonnen lot: Baule en Senufo kralen uit de Ivoorkust! Beide volken wonen redelijk in de buurt van Abidjan.
De zwart/rood gestreepte Baule kraal – foto links hiernaast – 31 x 31,8 mm, uit mijn collectie die qua beschildering het meest overeenkwam, was omstreeks 1975 in Ivoorkust verzameld.
Dit latere lotje kralen, – foto hieronder – met een diameter van ±10 mm – is verzameld in 2017 in Kapele Village, Korhogo. Zij zijn gemaakt door Dambili Mamouri, een Senufo ambachtsman.
Een paar jaar later, in 2020 werden in dezelfde plaats nog een paar nieuwe grote spindels gekocht, die overeenkwamen met de kleinere kralen uit 2017.
Links: gebroken Baule spintol, ca. 2007 grijs bakkende klei Rechts: Senufo spintol, 2020, ca. 30 mm.
Literatuur
Dubin, L.S.-The History of Beads, pag 121-122
Dubin, L.S.-The History of Beads, Bead Chart Key 1223
E. Simak and C. Dreibelbis – African Beads, Jewels of a Continent, pag 69 (gelijkend dessin, maar er wordt abusievelijk een ander volk genoemd).