Expositie bij Lempertz en Civilisations rond de Zavel
Een bezoek aan Brussel op woensdag 7 juni 2023 werd een dag die uiteindelijk gemengde gevoelens achterliet. Letterlijk onvergetelijk was de overzichtstentoonstelling van Polynesische kunst in de fraaie expositiehal van veilinghuis Lempertz. De eerste editie van Civilisations biedt hoop voor de toekomst, maar het evenement is voor verbetering vatbaar.
Expositie Polynesische kunst bij Lempertz
Liefhebbers van tribale kunst associëren België vooral met Congo, maar via missieposten heeft België ook veel historische connecties met Polynesië. Langs deze weg werden in de 19e en vroege 20e eeuw Polynesische kunstvoorwerpen naar Europa verscheept, waar zij werden ondergebracht in museumcollecties en particuliere verzamelingen. Het Polynesische deel van de Stille Oceaan telt ruim 1.000 eilanden, waarvan vooral Nieuw-Zeeland, Hawaï, Tonga, Fiji, Samoa en Paaseiland bekend zijn. Juist van deze eilanden komen de bij Lempertz geëxposeerde beelden, knotsen, sieraden, textilia en andere gebruiksvoorwerpen.
De expositie heeft maar kort gestaan – van 25 mei tot 30 juni – maar was met zo’n 225 zeldzame objecten van uitzonderlijk niveau beslist de moeite waard. Wat de tentoonstelling zo bijzonder maakte is de omvang, variëteit, kwaliteit en zeldzaamheid van de getoonde stukken; sommigen zijn nooit eerder in het openbaar verschenen. Hoe vaak kunnen we tien moai kavakava figuren van Paaseiland in één ruimte met elkaar vergelijken? Hoewel verzameld in de 19e en vroege 20e eeuw gaat de geschiedenis van enkele stukken verder terug. De graatmagere figuren van Paaseiland bijvoorbeeld stammen volgens de C14 dateringen al uit de 16e en 17e eeuw.
Eveneens afwijkend van museumexposities was het jammerlijk ontbreken van inhoudelijke gegevens. Waar voorafgaand aan de tentoonstelling op de website van Lempertz en in de nieuwsbrief van de Oceanic Art Society werd vermeld dat bezoekers meer zouden leren over het erfgoed van Polynesië en de relatie van dit gebied met België, daar bleek de daarvoor benodigde tekstuele informatie in de tentoonstelling afwezig. Deze informatie is ongetwijfeld opgenomen in de luxueuze, rijk geïllustreerde catalogus met essays van diverse auteurs, maar daarvoor moet behoorlijk in de buidel worden getast. Los van deze catalogus bood de expositie een omvangrijk overzicht van indrukwekkende en zeldzame objecten, die in de klassieke vitrines en imposante lichthal van Lempertz goed tot hun recht kwamen.
Civilisations 2023
Aan de verheugend fraaie tentoonstelling bij Lempertz gaf de eerste editie van Civilisations maar ten dele een waardig vervolg. Ooit dromden de bezoekers van de BADNEA en van de vroege edities van de BRUNEAF samen voor dichtgeplakte etalageruiten, om zich massaal naar binnen te wurmen als de deuren open gingen en de kranten van de ramen werden verwijderd. Als het net gestarte Civilisations iets duidelijk maakt, dan is het wel dat die dagen voorbij zijn. De organisatie van het nieuwe initiatief verdient alle lof het weer te proberen, maar over de deelnemers is het oordeel wisselend. Bij elke kunstmanifestatie bepaalt het aanbod de vraag. Wil Civilisations slagen en Brussel weer meetellen in de kunstwereld, dan moeten alle betrokken galeries willen investeren en presteren. De meeste deden dat ook, maar niet allemaal.
Er waren beslist galeriehouders die de reis naar Brussel de moeite waard maakten. Zo toonde Joaquin Pecci een bijzonder Bobo masker en een wellicht nog zeldzamer Mende beeld, had Cecile Kerner zich voor de gelegenheid uitgeleefd in Samoerai objecten, en bracht Grusenmeyer-Woliner sjamanistische voorwerpen uit Siberië die van de 19e eeuw teruggaan tot de 4e eeuw voor Christus. Verfrissend was de aanwezigheid van nieuwe deelnemers, die een ander aanbod brachten dan gebruikelijk. De textilia van Diane Hall en Aziatica van Farah Massart (Famarte) droegen bij aan de diversiteit van deze beurs.
Andere handelaren lieten helaas vooral objecten zien die bij eerdere beurzen niet verkocht waren. Dit is begrijpelijk, maar geen stimulans om naar Brussel te komen. De echte afknapper was het voortijdig sluiten van sommige deelnemende galeries. Als ik (heen en terug) zeven uur auto rij om naar Brussel te komen, dan moet ik ervanuit kunnen gaan dat galeriehouders zich aan hun opgegeven sluitingstijd houden. Nu heb ik op mijn weg terug door de Rue de Minimes richting de parkeergarage bij het Paleis van Justitie onverwacht voor gesloten deuren gestaan. Zo is een bezoek aan Brussel niet te plannen!
Het is in ieders belang dat Civilisations slaagt. Organisatoren die klanten verleiden om naar Brussel te komen en klanten, die zich tijd en moeite getroosten om daarop in te gaan, verdienen niets minder dan dat. Nu enkele galeries voortijdig sloten ging een geslaagde dag als een nachtkaars uit en dat is jammer van al het moois dat Brussel op deze zonnige dag in juni te zien gaf.